De kunst van het geen antwoord geven

Al mijn hele volwassen leven ben ik jaloers op mensen die de kunst van het geen antwoord geven beheersen. Die een vraag op een beleefde manier uit kunnen wissen, vaak zonder dat je het als vraagsteller meteen doorhebt. Je kunt er later achterkomen dat je geen antwoord hebt gehad, of zelfs helemaal nooit. Dit zijn vaak intrigerende mensen, mysterieus. Of het is een politicus. Geen antwoord geven is een verplicht onderdeel op de politicusschool. Op veel andere opleidingen ook als bijvak te doen. Denk: hoger management, medici, juridische dingetjes. Maar het beste kan je het van nature in je hebben, dat is de meest succesvolle strategie. 

Ik kan het niet zo goed maar ik zou het graag willen kunnen. In elk geval. Ik heb goed opgelet en wat tactieken ontdekt die je kunt toepassen als je in een situatie komt waarin je: en de vraag niet kan/wil beantwoorden maar ook geen ruzie wil. Niet meteen maar ook niet morgen. Als je deze kunst goed verstaat hou je iedereen te vriend, al je opties open, je hoeft nooit iets van jezelf bloot te geven en niemand kan je ooit nog van principes en overtuigingen betichten, nou…voordelen te over dus!

1 Haak af
Dit is een beginnerstip voor als je pokerface nog niet zo geoefend is. Gewoon kappen met het gesprek. Kan op verschillende manieren. Op een feestje kan je bijvoorbeeld net doen alsof je op dat moment iemand ziet die je meteen móét spreken. Zwaai uitbundig naar ergens (let wel even op dat er ook daadwerkelijk iemand staat in de richting waarin je zwaait) en roep nog iets van hee hai! Verontschuldig je kort bij je gesprekspartner dat je deze iemand al eeuwen niet meer gezien hebt of zo en neem daarbij al een vertrekkende lichaamshouding aan. Dag vraag. 

Let op: niet te snel terugkeren binnen gehoorafstand van de vraagsteller. Je kunt eventueel ook ineens een urgent toiletbezoek voorwenden maar dat wordt best persoonlijk en je kunt de verwachting wekken dat je aanstonds weer terug bent. Ben je niet op een feestje; zie opties 2 t/m 5 of zeg dat je de kat hoort voor de deur. 

2 Zeg iets (algemeens) over het onderwerp van de vraag
Je kunt heel betrokken overkomen als je niet per se antwoord geeft op de vraag maar wel voortborduurt op het onderwerp van de vraag.

Voorbeeld:
Iemand: “Wat vind jij van die klimaatprotesten de hele tijd?”
Jij (bent net lid geworden van Extinction Rebellion of van de belangenvereniging ten behoeve van het stimuleren van het gebruik van fossiele brandstoffen/hebt überhaupt geen zin meer om over klimaat danwel protesten te praten/weet al dat deze gesprekspartner een totaal andere overtuiging heeft dan jij/houdt je mening sowieso liever gewoon voor je/andere reden) kan dan het volgende zeggen: “Daar is inderdaad erg veel nieuws over de laatste tijd ja!”.

Je zult zien; je gesprekspartner zal, afhankelijk van zijn/haar eigen mening over het onderwerp, daar over verder praten en met een beetje geluk helemaal leeglopen van ergernis of feitenkennis inzake het onderwerp zonder zich ooit nog druk te maken over jouw antwoord, waarschijnlijk interesseerde dat hem/haar om te beginnen al geen snars maar zocht hij/zij naar een manier om het onderwerp ter sprake te brengen. Echter, als dat niet het geval was en hij/zij is oprecht geïnteresseerd in je mening is dit nog steeds een effectieve strategie. Jullie kunnen dan rustig verder praten over het nieuwe onderwerp dat je aangebracht hebt en waarschijnlijk is dat ook nog beter voor de sfeer in dit specifieke geval.

3 Begin over iets totaal anders
Voor gevorderden. Bijzonder effectief. Gooi een totaal afwijkend gespreksonderwerp tegen de vraag aan. Stel, we nemen die klimaatprotesten nog een keer en alle redenen waarom je daar niet op wil antwoorden. Dan kan je met je allerenthousiastste gezicht iets tegenwerpen als: “het schijnt een heel slecht kersenjaar te zijn!”. Je kunt ook beginnen over of je twijfelt over een vakantie naar Terschelling of Kreta. En als je denkt dat je je gesprekspartner nog verder mee het bos in moet nemen weg van de vraag, kan je eraan toevoegen dat het allebei eilanden zijn en iets bulderlachen over de kwaliteit van de ouzo op beide. De kust is waarschijnlijk wel veilig nu.

4 Antwoord met een tegenvraag.
Voor de meer filosofisch aangelegde antwoordenduiker. Laat de vraag even in de lucht zweven en kijk bedachtzaam naar een dood punt, een muur of een plant of zo. Niet te lang natuurlijk anders kom je over als een slechthorende onder invloed van verdovende middelen. Dus voor je gesprekspartner met de vingers voor je gezicht gaat knippen om je uit je trance te halen, stel je een tegenvraag. Hoeft niet te moeilijk, kan gewoon dezelfde vraag zijn maar dan aan de ander gesteld. Leg wat extra nadruk op de jij in je vraag en kijk er indringend bij. Buig iets naar je gesprekspartner toe voor non-verbaal overwicht. Voor wie meer uitdaging zoekt, combineer met optie 3.

5 Maak een grap
Grappen zijn al sinds mensenheugenis het ontluchtingsventiel in elk sociaal verkeer. Verkeersruzies, ongemakkelijke stiltes, crematies, hele oorlogen zijn op een ander spoor gezet door een goed getimede grap. Een grap is dus een uitstekende manier om geen antwoord te geven. Je kunt een grap over het onderwerp van de vraag maken maar je kunt ook een totaal ander onderwerp kiezen (zie ook optie 2).

Zo. Wat was de vraag ook alweer? (tip ;-)

Ola

Ola. Klinkt als vakantie in Spanje. Of iets met ijsjes, voor wie het nog weet. Vrolijke dingen in elk geval. Maar die Ola’s bedoel ik niet. Ola Källenius. De baas van Mercedes Benz, was gister op bezoek bij Twan Huys en een handjevol studenten van de TU in Delft. Hij was te gast bij College Tour. 

Ola is een machtige man. Hij kwam binnen met de nonchalance van iemand die weet dat zijn schaapjes op het droge zijn en dat de mensen om hem heen zich als knipmessen gaan gedragen als hij de ruimte betreedt. Dat doet hem ogenschijnlijk niets. Ola is namelijk een hele gewone kerel. Vriendelijk, toegankelijk en aardig. Met een pak aan, dat wel, maar met een verwaaide haardos, een paar scheve tanden en een afgezakt ziekenfondsbrilletje. Het had zo je buurman kunnen zijn.

Het verschil is alleen dat Ola vindt dat-ie het leven begrepen heeft. Je buurman misschien ook, maar Ola heeft het spel slim gespeeld en gaat er over niet al te lange tijd met de knikkers vandoor. Dat weet-ie. En daarom is hij zo ontspannen. Ola trekt zijn broekspijpen wat op, net boven de knie en gaat, wijdbeens natuurlijk (Handboek voor Machtige Mannen, pagina 3, net na de inhoudsopgave), op het stoeltje zitten dat voor hem klaarstaat.

Ola weet ook dat hij het nu niet moet laten vallen. Nog even koppie erbij houden. Dan kan hij zijn chequeboekjes van alle banken die in de Panamapapers genoemd worden inpakken en naar zijn eiland vertrekken.

Eerst een paar ondeugende grapjes, even de guitige buurman-act uitspelen. Dan nog iets sentimenteels over ‘de meest geweldige echtgenote van de wereld zonder wie hij het niet gered had’. De redactie heeft er nog een oud studiegenoot bij gezocht die wat veren op mag prikken over loyaliteit, intelligentie, dikke pret en nog wat clichés uit de ouwe-jongens-krentenbrood-grabbelton en dan komen we ter zake. Want die geweldige echtgenote, die is me daar toch een partij bezorgd om de wereld? En wat doet dat allemaal met de eindbaas van een van ’s werelds bekendste doch planeetvernietigendste bedrijven? 

Alles. Zoals iedereen die kinderen heeft (bij de Källeniusjes thuis: drie troonopvolgers) maakt hij zich nátuurlijk ook Enorme Zorgen om de toekomst. En, ja, hee, Ola is niet alleen maar begaan met de natuur, hij is een slimme baas en weet ook wel dat een groen toekomstperspectief ‘the best business bet’ is. Want iedereen die nu nog niet doorheeft of wil doorhebben dat we met z’n allen onze leefomgeving in rap tempo aan het vernietigen zijn, kan nog maar terecht bij een paar chagrijnige praatgroepjes. Dat is een gepasseerd station. Dus heb je een (groot) bedrijf; zul je aan een heleboel stakeholders groene prospectussen moeten kunnen laten zien anders kan je over een jaar of vijf de deur voorgoed op slot draaien. En dus begint Ola te strooien met de termen die zijn marketingmensen/consultants/mediatrainers hem hebben geleerd. Zoals ‘keiharde doelstellingen’ en ‘footprints’ en ‘geen compromissen' en om te laten zien dat het menens is, kijkt hij er heel streng bij en beukt een keer flink met zijn ene tot vuist gebalde hand in zijn andere vlakke hand.

Als Ola gevraagd wordt te reageren op een kort maar kraakhelder geformuleerd stukje kritiek van Hannah Prins van Extinction Rebellion waarin ze hem onder andere beticht van greenwashing, pareert hij haar soepel. Door haar beweringen weg te wuiven met tegenwerpingen die ook prachtig bedacht zijn door mensen met scherpe marketingpennen. En haalt hij de buurman er weer even bij. Hij brengt zijn zoons namelijk elke zaterdag naar voetbaltraining en gaat daarna gewoon boodschappen doen, en hoe gaat hij zonder auto zijn vier gezinsverpakkingen water naar huis brengen? Anderhalve kilometer verderop maar liefst? Ola woont trouwens in Stuttgart, waar je gewoon een glaasje water uit de kraan kunt drinken. De mensen die echt een gezinsverpakking water nodig hebben moeten daarvoor kilometers door de woestijn lopen omdat hun land zo uitgebuit en omgeploegd is door de kobaltwinning voor de accu’s die nodig zijn zodat Ola zijn keiharde groene doelstellingen gaat halen. Daar reageert hij gemakshalve helemaal maar niet meer op. 

En dat Formule 1-team dan? Ook best een vervuilende business. Maar zo moeten we dat niet zien. Die racestal is een laboratorium voor nieuwe technieken die júist nodig zijn om de technologische ontwikkeling die voor een groene toekomst gaan zorgen in een versnelling te brengen. Ergens in Duitsland een gebouw neerzetten dat kan dienen als lab, desnoods met een indoor race-circuit (bel de broertjes Bleekemolen voor advies) en VIP faciliteiten en dat niet driekwart jaar met (privé-)vliegtuigen, dieseltrucks en tankwagens vol brandstof en champagne de wereld over trekt, is kennelijk nog niet bij Ola en zijn kornuiten opgekomen…

Ik ben een kind van het kapitalisme en geniet van alle privileges die in mijn wiegje lagen. Ik eet vlees, rij auto, heb nog een paar tegels in de tuin en koop wel eens iets bij Primark. Ik houd niet van de uitersten en van polarisatie maar van waarheden die in het midden liggen en zachte revoluties en vrede. Misschien ben ik naïef. Maar ik ben het onderhand zo spuugzat met de Ola’s van deze wereld. Die helemaal niet bezig zijn met onze toekomst maar vooral met die van henzelf. Het is genoeg. Ik kijk met belangstelling uit naar de College Tour met Hannah Prins of een andere Extinction Rebellioneer of -rette die dan aan de CEO van Easy Jet op een kleuterjufferige toon uitlegt dat hij het allemaal verkeerd ziet en dat we nu eenmaal niet meer terug kunnen in de tijd. Maar ik heb er een steeds harder hoofd in dat we die tijd überhaupt gaan halen, als soort. Want de natuur redt het wel hoor, die heeft ons niet nodig. Maar wij?